Akty małżeństwa, szczególnie te z czasów poprzednich wieków, to jedne z najbardziej cennych dla genealogów dokumentów. Dlaczego? Ponieważ jest w nich zawarte wiele informacji, które potrafią „popchnąć” poszukiwania przodków do przodu (a w zasadzie do tyłu, bo przecież celem każdego genealoga jest sięganie jak najgłębiej w przeszłość 😉 ). Co można wyczytać z archiwalnego aktu małżeństwa? Jak się zapoznać z dokumentem pisanym po rosyjsku? Przekonaj się!
Jakie informacje zawiera archiwalny akt małżeństwa?
Podobnie jak przy odczytywaniu aktu urodzenia, tak i przy akcie małżeństwa trzeba się przygotować na zbiór dużej ilości przydatnych informacji. Różnica jest jednak taka, że w tym drugim przypadku danych jest… dwa razy więcej. Masz przecież do czynienia z informacjami zarówno na temat pana młodego, jak i panny młodej. A dodatkowo jeszcze o ich rodzinach! Ale po kolei…
W akcie małżeństwa zawarte są zazwyczaj podstawowe dane na temat „młodych”, a więc ich:
- Imiona i nazwiska „młodych”.
- Wiek panny młodej i pana młodego.
- Miejsce urodzenia i zamieszkania nowozaślubionych.
- Imiona i nazwiska rodziców oraz ich miejsce zamieszkania.
Ponieważ mowa jest o ślubie, to naturalnie w spisanym najczęściej przez księdza dokumencie znajdują się też informacje na temat tego wydarzenia: data ślubu, miejsce zaślubin, a często także daty 3 zapowiedzi. Dodatkowo, często można odnaleźć informację o tym, czy małżonkowie przed powiedzeniem sobie sakramentalnego „tak” zawarli jakąkolwiek umowę przedmałżeńską. Tego rodzaju porozumienie dotyczyło zwykle kwestii majątkowych.
Co jeszcze przydatnego może wynieść uważny genealog z analizy archiwalnego aktu małżeństwa? Chociażby wiedzę na temat tego, kim był pan młody i panna młoda. Zazwyczaj jest to opisane (lub po prostu krótko zaznaczone) w dokumencie. Czy wykonywał/(a) jakiś zawód, służył w jakimś miejscu, a może po prostu „pozostawał/(a) przy rodzicach”? To bardzo cenna informacja, którą zdecydowanie warto zapisać w notatkach lub w drzewie w programie genealogicznym.
Czasami zdarza się, że w akcie małżeństwa są też zawarte bardziej szczegółowe informacje dotyczące rodziców „państwa młodych”. Ich wiek, miejsce zamieszkania, a nawet wykonywany zawód. Całkiem częste jest też podawanie nazwiska panieńskiego matki, co jest niezmiernie ważne dla potwierdzania związku między poszczególnymi dokumentami, a więc również między przodkami.
Świadkowie – wzmiankę o nich też można przeczytać w archiwalnym akcie małżeństwa. Chociaż ich nazwiska na pierwszy rzut oka mogą się nie wydawać zbytnio istotne, to jednak po dokładnej analizie bocznych gałęzi w drzewie genealogicznym może się okazać, że to całkiem bliscy dla Twoich przodków krewni. Do dziś przecież świadkami na ślubie zostają osoby, z którymi jesteśmy w zażyłych stosunkach – pochodzące z rodziny lub należące do najwęższego grona przyjaciół. Jeśli masz więcej czasu, warto sprawdzić i te tropy 🙂
To, co jest z pewnością niezwykle ważne, a o czym jeszcze nie wspomniałam, jest fakt stanu cywilnego pary młodej. Czy pan młody był przed ślubem kawalerem czy może rozwodnikiem? Czy panna młoda była już kiedyś zamężna, ale została wdową? Jakie nosiła nazwisko panieńskie, a jakie przejęła od pierwszego męża? Te wszystkie dane mają kluczowe znaczenie dla genealoga, a można je łatwo odczytać z odręcznie napisanego aktu małżeństwa.
Schemat aktu małżeństwa – jak czytać dokument?
Podobnie jak akty urodzenia z wieku XVIII, XIX, czy początków XX, tak i akty małżeństwa były najczęściej spisywane na bazie jednego, stałego schematu. Nabierając doświadczenia w pracach genealogicznych, poszukujący jest więc w stanie z czasem coraz szybciej wyłuskiwać potrzebne informacje. Jaka jest treść archiwalnego aktu małżeństwa?
Działo się w [nazwa miejscowości], w parafii [nazwa parafii] dnia [data, często wraz z godziną, czasami wyrażona podwójnym datowaniem]
Oświadczamy/Wiadomo czynimy, że w obecności świadków [imiona i nazwiska świadków, ich zawód] zamieszkałych w [nazwa miejscowości], lat [wiek świadków]
w dniu dzisiejszym/dnia [data] zawarte zostało (religijne) małżeństwo/ religijny związek małżeński między
[imię i nazwisko pana młodego, jego wiek, zawód]
kawalerem/wdowcem po [nazwisko zmarłej małżonki]
urodzonym w [nazwa miejscowości] i tu pozostającym/zamieszkałym w [nazwa miejscowości, czasami nawet dokładny adres]
synem (zmarłych/zmarłego) [imię i nazwisko ojca] i (zmarłej) [imię i nazwisko matki, często z dodatkiem nazwiska panieńskiego] / małżonków [nazwisko rodziców]
zamieszkałych w [nazwa miejscowości, czasami nawet dokładny adres]
i [imię i nazwisko panny młodej (jeśli wdowa, to również panieńskie), jej wiek, zawód]
(wdową po) [imię i nazwisko zmarłego męża]
urodzoną w [nazwa miejscowości] i tu (przy rodzicach) pozostającą/zamieszkałą w [nazwa miejscowości, czasami nawet dokładny adres]
córką (zmarłych/zmarłego) [imię i nazwisko ojca] i (zmarłej) [imię i nazwisko matki, często z dodatkiem nazwiska panieńskiego] / małżonków [nazwisko rodziców]
zamieszkałych w [nazwa miejscowości, czasami nawet dokładny adres]
Małżeństwo to poprzedziły trzy/trzykrotne zapowiedzi głoszone w parafialnym kościele/w parafii [nazwa parafii] w dniach [daty]
Tamowanie małżeństwa nie zaszło/Przeszkód do małżeństwa nie było
(ewentualne informacje na temat pozwolenia na zawarcie małżeństwa wyrażone np. ustnie przez rodziców panny młodej)
Małżonkowie/Nowozaślubieni oświadczają, że umowy przedślubnej nie zawarli/umowa przedślubna nie była między nimi zawarta
Akt ten stawającemu i świadkom nieumiejącym pisać przeczytany został/po przeczytaniu przez świadków podpisany został
Administrator parafii [podpis księdza prowadzącego księgi parafialne i ewentualnie stawających i świadków]
Większość aktów małżeństwa z wieków XVIII, XIX czy początków XX będzie miało mniej więcej taką treść. Czasami będzie w nich mniej, a czasami więcej szczegółów. Są dokumenty spisywane na całej stronie księgi formatu A4, a są takie, które zajmują 1/3 takiej strony. Wiele też zależy od charakteru pisma spisującego (czyli najczęściej księdza). Jeśli Ci się poszczęści, to odręczne pismo będzie łatwo odczytać. Jeśli jednak będziesz mieć pecha – litery mogą być np. przeokropnie ściśnięte i niewyraźne. Różnie bywa – ale do tej różnorodności każdy genealog jest przyzwyczajony 😉
Co jednak, jeśli problemem nie jest charakter pisma, ale język, w jakim został napisany akt?
Akt małżeństwa po rosyjsku – jak przetłumaczyć?
Wskazówki dotyczące tego, jak czytać akta metrykalne w języku rosyjskim zawarłam w poprzednim wpisie – tym na temat aktów urodzenia. Ponieważ w przypadku aktów małżeństwa porady byłyby takie same, nie będę Cię zanudzać ponownym wykładem, ale zachęcę do zajrzenia do tamtego wpisu:
Podpowiem jedynie, że naprawdę warto zwracać uwagę na nazwiska – stosunkowo często tłumaczone, wymieniane w nawiasach lub nawet podkreślane czerwoną kredką.
Odręcznie pisane akty małżeństwa – szansa na przełom w poszukiwaniach?
Czytanie aktów małżeństwa daje genealogowi chyba najwięcej radości spośród wszystkich archiwalnych aktów stanu cywilnego. Powód jest prosty – zawierają one najwięcej danych, które bezpośrednio łączą kolejne gałęzie w drzewie genealogicznym i posuwają poszukiwania do przodu.
Na koniec protip/wskazówka dla skrupulatnego i dokładnego genealoga – jeśli dodajesz w programie zdjęcie dokumentu albo jego skan, „przypnij” je lub przypisz do obojga małżonków, a nie tylko do jednego z nich. Uporządkuje to zebrane przez Ciebie dane 😉
Udanego odczytywania!
Dzień dobry, w akcie ślubu mojego pradziadka z 1880 roku jest informacja dotycząca jego stosunku do służby wojskowej. Czy można prosić o przykłady takich zapisów.